Elenecek İlk 10

Tek kullanımlık plastik çatal-bıçak-kaşık

Kullan-at kültürünün bir parçası olarak en çok tüketilen ürünler arasında olan tek kullanımlık plastik çatal-bıçak-kaşıklar ayrıca kıyılarda en çok rastlanılan atıklar arasında yer alır. Mümkün olan her yerde yeniden kullanım modellerine geçilmeli veya alternatif malzemelerin kullanımı düşünülmeli.

Tüm polistiren ambalajlar

Genellikle paket servisleri, hazır yemeklerı, beyaz eşyaları, elektrikli ve elektronik eşyaları ambalajlamak için kullanılır. Polistiren ambalajların geri dönüşüm oranları oldukça düşük ve sınırlıdır. %98’i hava olan bu malzemelerin toplanması ve taşınması ek maliyetler getirir. Türkiye’de yaygın geri dönüşümü yapılamayan polistirenin uygun alternatif malzemelerle değiştirilmesi değerlendirilebilir.

Plastik torbalar

Plastik torbaların kullanım oranları çok yüksek olmasına rağmen geri dönüşüm oranları %1 civarındadır ve geri kalan kısmı çevre kirliliğine sebep olur. Buna ek olarak biyoçeşitlilik üzerinde olumsuz etkilerinin çok fazla olduğu bilinen plastik torbalarda yeniden kullanım modellerine geçilebilir.

Plastik saplı pamuklu çubuklar

Kıyı ve deniz kirliliği inceleme çalışmalarında en çok rastlanılan atıklar arasındadır. Yüksek oranda ve yaygın kullanımı olan plastik saplı pamuklu çubukların geri dönüşümü mümkün olmamaktadır. Çoğunlukla evsel atıklarla birlikte düzenli depolamaya gider ve çöp alanlarında ayrışması yıllar sürer. Yaygın ve yanlış bir alışkanlık olarak tuvalete atılan bu çubuklar kanalizasyon sistemlerinin tıkanmasına ve ekosistem kirliliğine de sebep olur. Kağıt saplı alternatifler araştırılıp tüketici farkındalığı artırılabilir.

Plastik karıştırıcılar ve pipetler

Plastik çay ve kahve karıştıcıları ve pipetler, çoğunlukla geri dönüşümü yapılmayan ürünlerdir. Boyut ve malzeme türünden dolayı kolayca parçalanır ve mikroplastik haline gelerek uzun yıllar ekosistemi kirletme eğiliminde olurlar. Ayrıca biyoçeşitlilik üzerinde ciddi tahribatlara sebep olurlar. Gereksiz olan yerlerde kullanımdan kaldırılabilir ve kağıt, metal ya da farklı malzemeden üretilerek yeniden kullanım modellerine geçilebilir.

Plastik bardaklar^* ve kapakları

Plastik bardakların* kullanım oranı çok yüksek olmasına rağmen geri dönüşümü yaygın olarak yapılamaz. Kullanıldıktan sonra ayrı toplanması ve özel şartlar altında bardaktaki plastik kaplamanın çıkarılması gerektiğinden geri dönüşümü kısıtlıdır. Ürünlerde gıda kalıntılarının olması süreci zorlaştırırken bardakların kapakları ise çoğunlukla geri dönüştürülemeyen plastik türlerinden üretilir. Yeniden kullanım modellerine geçilebilir, kişilerin kendi bardaklarını/ termoslarını/şişelerini kullanmaları teşvik edilebilir. İş sağlığı ve güvenliği kısıtlamalarının olduğu durumlarda kullanılan ürünlerin geri dönüştürülebilir alternatiflerine geçilebilir.

^*İçi plastik kaplı kağıt bardaklar dahil (kahve ve çay bardakları).

Tek kullanımlık plastik tabak ve kaseler

Tek kullanımlık plastik tabak ve kaseler sadece bir kez kullanılmak üzere tasarlandığından yeniden kullanım modelleriyle değiştirilebilir.

PVC ambalajlar

PVC, malzeme olarak geri dönüştürülemediğinden, toplama sistemlerindeki geri dönüştürülebilen plastiği kirletir, dolayısıyla ambalaj ve ambalaj bileşeni olarak kullanılması problem yaratır. Bununla beraber PVC yakıldığı zaman çok asidik özelliğe sahip hidrojen klorür gazı ve kanser yapıcı dioksin ve furan gibi kirleticiler oluşur. Çok çeşitli formlarda kullanımı bulunan PVC, ambalajın dışında kapılar ve penceler gibi uygulamalarda da kullanılır. rPET gibi PVC’ye alternatif malzeme kullanımı araştırılabilir.

Okso-bozunur plastikler

Okso-plastikler veya okso-bozunur plastikler, malzemenin UV radyasyonu veya ısıya maruz kaldığında çok küçük partiküllere parçalanmasını hızlandırmak için katkı maddeleri içeren geleneksel plastiklerdir. Bu katkı maddeleri nedeniyle, plastik parçaları zamanla plastik parçacıklara ve son olarak da mikroplastiklere ayrılırlar ve geleneksel plastiklerin parçalanmasından kaynaklanan mikroplastiklere benzer özellik gösterirler. Çok sayıda çalışma, dış ortamda okso-bozunur plastiğin, uzun süre ısı ve/veya UV ışığına maruz kaldığında kırılgan hale geldiğini ve parçalandığı noktaya kadar oksitlendiğini göstermiştir. Ayrıca yapılan çalışmalar okso-bozunur plastiğin formunun herhangi bir kompostlama veya anaerobik ayrışma sistemi için uygun olmadığını gösterir. Okso-bozunur plastikler, plastik kirliliğine sebep olan mikroplastiklere çok kolay ayrılır. Bunun normal şartlarda tanımlanması kullanıcılar tarafından zordur. Mümkün olan her yerde yeniden kullanılabilir alternatiflerine geçilebilir.

Birincil mikroplastikler

Doğada plastiklere iki şekilde rastlanabilir: büyük plastik atıklar ve mikroplastik adı verilen 5 mm’nin altındaki küçük plastik parçacıklar. Büyük plastik atıklar kolayca farkedilebilir ancak ekosistem üzerinde birçok potansiyel olumsuz etkisi olan mikroplastiklerin görülmesi çok zordur. Potansiyel olumsuz etkileri daha az belirgin olmakla birlikte, ekosisteme girdikten sonra kapsamlı sonuçları olabilir. Besin zincirinde mikroplastiklerin birikmesi ve/veya çevreyi dolaşırken toksik maddelerin plastik tarafından emilmesinin insan sağlığına etkileri de tartışılmaktadır.

Mikroplastik kirliliği birincil ve ikincil olarak ikiye ayrılır.

Birincil mikroplastikler, çok küçük boyutlar şeklinde doğrudan çevreye salınan plastiklerdir. Plastik peletler, ev ve kişisel hijyen ve bakım ürünleri eklentisi mikro boncuklar birincil mikroplastik olarak tanımlanabilir. Lastiğin sürüş sırasındaki erozyonu, sentetik tekstil ürünlerinden yıkama sırasında oluşan kopmalar ve büyük plastik nesnelerin aşınmaları da birincil mikroplastiğe örnek olabilir.

İkincil mikroplastikler, büyük plastiklerin deniz ortamına maruz kaldıktan sonra daha küçük parçalara ayrılmasından kaynaklanır.

Bu sebeplerden dolayı özellikle eklenti olan mikroplastiklerin kullanımının durdurulması önemle tavsiye edilir.